6, 36 · 33, 191-205 · 37,45
Witbandkruisbek
CDNA beoordeelsoort: ja
Loxia leucoptera · Two-barred Crossbill
Broedt en overwintert in Noord-Eurazië; in sommige najaren zuidwestwaarts trekkend.
Driemaal was er sprake van een duidelijke invasie: in september 1889 (32 exemplaren), in augustus-november 1990 (15) en in augustus 1997-april(juli) 1998 (181; DB 21: 82-96, 1999). De invasies van 1990 en 1997 bereikten België nauwelijks (of niet); daarentegen werden in 1889 (en 1890) 23 exemplaren in België verzameld die vrijwel alle bewaard zijn gebleven (Gunter De Smet in litt). Bij de invasie van 1889 werd de determinatie aanvaard van tamelijk grote groepen waarvan in feite slechts enkele exemplaren goed werden gedocumenteerd. Dit geschiedde te Harderwijk, Gelderland (drie van 22 verzameld), en te Bloemendaal, Noord-Holland (twee van 10 verzameld). Een aantal in 1990 werd niet aan de CDNA voorgelegd zoals twee van 6 november tot 1 december te Smilde, Drenthe (Drentse Vogels 7: 70, 1991).
In de 100 jaren tussen de invasies van 1889 en 1990 werden slechts zes gevallen aanvaard. Zowel bij de invasie van 1990 als die van 1997 kwamen in augustus en begin september de eerste meldingen waarvan de meeste uit het noordwesten. De vogel van 2 september 1990 te Den Helder, Noord-Holland, werd door een auto aangereden en stierf een dag later. Dit exemplaar was interessant door zijn zeer smalle witte randen aan grote en middelste dekveren en tertials waardoor hij in het veld bijzonder moeilijk te onderscheiden moet zijn geweest van een Kruisbek L curvirostra die soms opvallende maar smalle, dubbele witte vleugelstrepen kan hebben (DB 2: 33-35, 1980; 4: 100-102, 1982; 5: 26-27 1983). De staart/vleugel-ratio van 0,72 (vleugel 95 en staar 68 mm) was echter beslissend voor de determinatie (cf Svensson 1984, 1992). De herkomst van een uit Amerika afkomstige Witvleugelkruisbek L I leucoptera op 7 oktober 1963 te De Zilk, Noordwijkerhout, Zuid-Holland, is twijfelachtig (cf Fitis 20: 26, 1984 (foto)); de vogel werd gefotografeerd in gevangenschap en leefde in een volière na in vreemde omstandigheden te zijn gevangen.
In 2000-14 kwamen drie invasies voor in 2002/03 (11 gevallen in augustus-februari), 2011 (vijf gevallen in augustus-november) en 2013/14 (negen gevallen in juli-januari). De soort werd sinds 1 januari 2015 niet langer beoordeeld door de CDNA. In de zomer van 2021 heeft de CDNA besloten de Witbandkruisbek met terugwerkende kracht weer op de beoordeellijst te zetten.
Zeldzame vogels van Nederland [2001]; ABvdBerg [2016]
één geval | aantal gevallen geclusterd, zoom in voor individuele gevallen | ||
vervolglocatie van een geval | geval binnen deze gemeente, hetzij geval niet nauwkeuriger bekend, of kwetsbare plaats |
Roy Slaterus · Witbandkruisbek · 06-09-1997
Arnoud B van den Berg · Witbandkruisbek · 05-12-1997
Ruud van Beusekom · Witbandkruisbek · 10-12-1997
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 13-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 09-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 13-03-1998
Magnus S Robb/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 15-03-1998
Arnoud B van den Berg/The Sound Approach · Witbandkruisbek · 14-02-2003
Jaap Dijkhuizen · Witbandkruisbek · 03-08-2011
Dick Groenendijk · Witbandkruisbek · 20-08-2011
Dick Groenendijk · Witbandkruisbek · 21-10-2011
Remco Jousma · Witbandkruisbek · 06-10-2011
Sam Gobin · Witbandkruisbek · 06-05-2012
Sam Gobin · Witbandkruisbek · 08-05-2012
Pieter Geert Gelderblom · Witbandkruisbek · 25-07-2013
Niels van Pelt · Witbandkruisbek · 21-11-2013
Bas Verhoeven · Witbandkruisbek · 21-11-2013
Telpost Strabrecht via Archivaris CDNA · Witbandkruisbek · 14-09-2020
Jan Verboom · Witbandkruisbek · 20-07-2021
waarneming.nl
DB 15:206-214 artikelen - Invasie van Witbandkruisbekken in Nederland en Westeuropa in 1990-91
DB 14:3 artikelen - Rare birds in the Netherlands 1990
DB 21:82-96 artikelen - Invasion of Two-barred Crossbills in the Netherlands and Europe in 1997/98, with notes on identification vocalizations and ecology
waarneming.nl
waarneming.nl
Witbandkruisbek, Vlieland, 9 oktober 2011, Tijmen van Doornik [youtube.com]
Witbandkruisbek, Vlieland, 21 oktober 2011, Jan de Jong [youtube.com]
waarneming.nl
Witbandkruisbek. Haren, 1 december 2013, Guus van Duin [youtube.com]
Witbandkruisbek, Utrechtse Heuvelrug, 12 januari 2014, Gerard Hart [youtube.com]
Witbandkruisbek, Steenwijkerland, 8 juli 2003 [youtube.com]